Ayrıntılar, iki boyutlu bir gölge filminde üst üste biner. Bilgisayarlı tomografi (BT), milimetrik kesitler elde ederek damarların, yumuşak dokuların ve kemiklerin nasıl yapıldığını katman katman gösterir. Travma sonrası iç kanama şüphesi, inme belirtileri, böbrek taşı tespiti ve tümör evrelemesi gibi zamana duyarlı senaryolarda BT, tanıyı dakikalar içinde kesinleştirir ve tedavi planını hızlandırır.
Yeni cihazlar, akıllı doz modülasyonu kullanarak hastanın kilosuna ve incelenen bölgeye göre uygun dozu otomatik olarak ayarlar. Ortalama bir yıllık doğal arka plan radyasyonunun yaklaşık yarısından azını içeren çoğu tarama vardır. Bilgisayarlı tomografi, tıbbi kazanç (erken teşhis) riskten çok daha yüksek olduğunda güvenli kabul edilir, ancak çocuklar ve hamileler için alternatif yöntemler daha uygundur.
İyotlu kontrast, nadiren “kontrast nefropatisi” olarak bilinen geçici böbrek fonksiyon bozukluğu nedeniyle ortaya çıkabilir. Özellikle diyabetli kişiler, ileri yaştakiler ve uzun süreli böbrek hastalığı olan kişiler risk altındadır. İşlemden önce böbrek fonksiyonları değerlendirilir, hasta bol miktarda su içmeye teşvik edilir ve gerektiğinde düşük doz kontrast kullanılır. Bu önlemler sayesinde bilgisayarlı tomografi sonrası böbrek hasarı çok nadirdir.
Manyetik alan gücü iki katına çıkınca sinyal-gürültü oranı artar; beyin, omurilik veya eklem gibi ayrıntılı anatomide çözünürlük belirgin biçimde yükselir. İnceleyici hekim, 1 mm’den küçük lezyonları net seçer; multipl skleroz plakları, hipofiz mikroadenomları veya menisküs yırtıkları erkenden saptanır. Dolayısıyla 3 Tesla MR, “gözden kaçan” patolojileri yakalama ihtimalini artırır.
MR’da iyonize radyasyon yoktur; enerji radyo dalgasıdır. 3 Tesla MR cihazı RF ısısını sensörlerle izler, aşırı yükselirse otomatik durur. Metal implant çekimine gelince: FDA onaylı MR-uyumlu protezler 3 T’de de güvenlidir. Kalp pili, beyin klipsi veya eski tip koklear implant bulunan hastalar ise mutlaka ön taramadan geçmelidir; aksi hâlde MR her alan gücünde riskli olabilir.
Evet. Güçlü manyetik alan, aynı çözünürlük için daha az sinyal ortalaması gerektirdiğinden seans süresi %20-30 kısalır. Özellikle çocuk ve klostrofobisi olan hastalar için bu avantaj kritiktir; hareketsiz kalma süresi azalır, tekrar çekim ihtiyacı düşer. Hızlı protokoller sayesinde 3 Tesla MR, zamana karşı yarışılan inme veya akut diz yaralanması vakalarında öne çıkar.
Akciğer Tomografisi
Akciğer tomografisi erken akciğer kanseri taramasında neden altın standart oldu?
Düşük doz akciğer tomografisi (LDCT) 4 mm’lik nodülleri bile ayırt ederek sigara öyküsü olan bireylerde kanseri evre 0-I aşamasında yakalar. Erken saptanan lezyonlar cerrahiyle tam kür imkânı sunar; randomize çalışmalar, yıllık LDCT taramasının akciğer kanserine bağlı ölümü %20’ye varan oranda azalttığını kanıtlar.
İyileşen hastalarda yaygın buzlu cam opasiteleri, fibrotik çizgiler veya hava tuzağı alanları kalabilir. Üç ay arayla çekilen akciğer tomografisi, bu izlerin gerileyip gerilemediğini gösterir; kalıcı fibroz riskini erken işaret eder. Bu bilgi, pulmonologun solunum rehabilitasyonu ve antifibrotik tedavi gereksinimini planlamasına yardımcı olur.
Düşük doz protokolünde bir akciğer tomografisi seansı yaklaşık 1.5 mSv civarındadır; bu, yıllık doğal radyasyonun yarısına denk gelir. Yüksek risk grubunda her yıl yapılan taramanın faydası riskten kat kat fazladır. Radyasyon kaygısı varsa sigara bırakmak, 15 yılda akciğer kanseri riskini dramatik biçimde düşürerek tarama ihtiyacını da azaltır.
